گیاه استویا
این گیاه بو می برزیل و پاراگوئه است. شیرینی آن ۲۰۰ تا ۳۰۰ برابر شکر است.
می‌توان این گیاه را جزو شیرین‌کننده‌های بدون‌کالری دسته‌بندی کرد. زیرا کالری بسیار پایینی دارد.
فواید استویا به‌عنوان جایگزین شکر در رژیم غذایی مبتلایان به دیابت به اثبات رسیده است.
فواید استویا برای سلامتی
استفاده از استویا به جای شکر می‌تواند فواید چشمگیری برای سلامتی داشته باشد. استویا به‌عنوان یک شیرینکنندهی بدون کالری شناخته می‌شود. یعنی میزان کربوهیدرات موجود در آن کمتر از ۵ گرم است. این گیاه می‌تواند با سایر مواد ترکیب شده و این امر بسته به آن ترکیبات می‌تواند کالری محصول را افزایش بدهد.
کالری موجود در استویا دقیقا صفر نیست.
شیرینی موجود در در این گیاه از ترکیبات طبیعی موجود در آن نشئت می‌گیرد. درنتیجه برای افرادی که ترجیح می‌دهند از غذاها و نوشیدنی‌های طبیعی استفاده کنند، گزینه‌‌ی بهتری محسوب می‌شود. کالری پایین استویا برای مبتلایان به دیابت و کسانی که به‌دنبال کنترل وزن هستند نیز یک ویژگی مثبت محسوب می‌شود.
۱. دیابت
استویا در کنترل دیابت موثر است.
مطالعات نشان می‌دهند که مصرف استویا موجب افزایش کالری و کربوهیدرات مصرفی نمی‌شود. همچنین این مطالعات نشان می‌دهند که این گیاه بر قند خون و واکنش به انسولین تأثیری ندارد. این امر به مبتلایان به دیابت اجازه می‌دهد تا از گستره‌ی بزرگتری از غذاها استفاده و رژیم غذایی سالم تر را دنبال کنند.
در یکی از این مطالعات مصرف این گیاه موجب کاهش چشمگیری در قند خون و واکنش گلوکاگون پس از مصرف وعده‌ی غذایی در مبتلایان به دیابت نوع ۲ شد. گلوکاگون هورمونی است که سطح گلوکز را در خون تنظیم می‌کند. مکانیسم ترشح گلوکاگون معمولا در مبتلایان به دیابت به‌درستی انجام نمی‌گیرد. با افزایش قند خون، گلوکاگون افت می‌کند و همین امر موجب تنظیم قند خون می‌شود.
۲. کنترل وزن
چاقی و اضافه وزن دلایلی مختلفی دارد. عدم تحرک کافی و مصرف غذاهای پرانرژی مانند غذاهای پرچرب و سرشار از شکر از دلایل آن هستند. تقریبا ۱۶٪ از کل کالری دریافتی رژیم غذایی آمریکایی‌ها را شکر اضافه‌شده به غذاها تشکیل می‌دهد. این امر خطر افزایش وزن و کاهش کنترل قند خون را افزایش می‌دهد.
میزان قند یا کالری در استویا ناچیز یا صفر است. بنابراین استفاده از آن راهی مناسب برای کاهش کالری دریافتی است؛ بدون اینکه مجبور بشویم غذاهای بدمزه بخوریم!
۳. سرطان لوزالمعده
استویا محتوی استرول‌ها و ترکیبات آنتی‌اکسیدانی فراوانی مانند کمپفرول است. براساس مطالعات کمپفرول می‌تواند خطر سرطان لوزالمعده را تا ۲۳٪ کاهش بدهد.
۴. فشار خون
برخی گلیکوزیدهای موجود در عصاره‌ی استویا می‌توانند به گشادشدن رگ‌های خونی کمک بکنند. همچنین آنها می‌توانند دفع سدیم و خروج ادرار را افزایش بدهند.
براساس مطالعه‌ای که در سال ۲۰۰۳ صورت گرفت این گیاه به‌طور بالقوه می‌تواند موجب کاهش فشار خون شود. این مطالعه نشان می‌دهد که احتمالا استویا موجب واکنش‌های کاردیوتونیک در بدن می‌شود. واکنش‌های کاردیوتونیک موجب تنظیم فشار خون و ضربان قلب می‌شوند.
بااین‌حالی برخی مطالعات دیگر نیز نشان می‌دهند که استویا بر فشار خون تأثیری ندارد. بنابراین برای تأیید این خاصیت استویا به مطالعات بیشتری نیاز است.
۵. رژیم غذایی کودکان
غذاها و نوشیدنی‌هایی که محتوی استویا هستند، نقش مهمی در کاهش کالری دریافتی در رژیم غذایی کودکان دارند. امروزه هزاران محصول از سس سالاد گرفته تا شکلات‌هایی در بازار وجود دارند که محتوی شیرینکنندهی طبیعی این گیاه هستند. این امر به کودکان کمک می‌کند تا بدون افزایش کالری مصرفی و با داشتن رژیم غذایی کم‌شکر بتوانند از غذاها و نوشیدنی‌های شیرین استفاده کنند.
مصرف زیاد شکر و کالری با افزایش خطر بیماری‌های قلبی-عروقی و چاقی در ارتباط است.
۶. حساسیت‌ها (آلرژی‌ها)
در سال ۲۰۱۰ کمیته‌ی امنیت غذایی اروپا تأثیر مصرف استویا را بر بروز واکنش‌های آلرژیک بررسی کرد. محققان نتیجه‌گیری کردند گلیکوزیدهای استویول واکنش‌پذیر نیستند و به ترکیبات واکنش‌پذیر تجزیه نمی‌شوند. بنابراین مصرف آنها در مواد غذایی موجب بروز واکنش‌های آلرژیک نمی‌شود.
حتی عصاره‌های بسیار خالص استویا نیز بعید است که موجب بروز واکنش‌های آلرژیک بشوند. تا سال ۲۰۰۸ هیچ موردی از حساسیت به استویا ثبت نشده بود.
عوارض جانبی استویا
براساس مطالعات عصاره‌ی استویا عوارض جانبی‌ای ندارد. گلیکوزید استویول خالص توسط سازمان غذا و داروی آمریکا جزو افزودنی‌های مجاز شناخته می‌شود. ولی ممکن است مصرف برگ کامل استویا مشکلاتی را برای فرد ایجاد بکند.
در ابتدا تصور می‌شد که استویا می‌تواند برای سلامت کلیه خطرناک باشد. اما مطالعه‌ای بر روی موش‌ها نشان داد مکمل‌های حاوی برگهای استویا ویژگی‌هایی دارند که از کلیه محافظت کرده و به بهبود دیابت کمک می‌کنند.
مطالعات نشان می‌دهد مصرف مقادیر توصیه‌شده از جایگزین‌های شکر در در دوران بارداری مجاز است و خطری ندارد.
برخی محصولات استویا محتوی الکل‌قند (نوعی الکل حاصل از قندها) هستند. افرادی که نسبت به الکل‌قند حساسیت دارند، ممکن است با مصرف آن علائمی مانند گرفتگی‌ها و نفخ شکم، حالت تهوع و اسهال را تجربه کنند. البته احتمال بروز این علائم در اثر مصرف قندالکل اریتریتول (که در استویا وجود دارد) کمتر از بقیه قندالکل‌هاست.
تا زمانی که استویا به‌خوبی تصفیه شده باشد و در حد اعتدال مصرف شود، موجب بروز عوارض جانبی نمی‌شود و می‌توانید بدون نگرانی آن را مصرف کنید.
موارد استفاده از استویا
می توان از استویا در محصولاتی مانند بستنی، دسرها، سس ها و آدامس بدون قند استفاده کرد.
ترکیبات شیرین موجود در استویا طبیعی هستند و این برای کسانی که می‌خواهند غذاها و نوشیدنی‌های طبیعی مصرف کنند، یک مزیت است.
استویا در سرتاسر جهان در بیش از ۵۰۰۰ غذا و نوشیدنی یافت می‌شود. شیرین‌کننده‌های استویا در محصولات مختلفی در آسیا و آمریکای جنوبی مورداستفاده قرار می‌گیرند. در محصولاتی مانند بستنی، دسرها، سس‌ها، ماست، ترشی‌ها، نان، نوشیدنی‌های بدون‌الکل، آدامس، آب‌نبات، غذاهای دریایی و سبزیجات آماده از استویا استفاده می‌شود.
سازمان‌های نظارتی جهانی اعلام کرده‌اند مصرف عصاره‌ی استویا با خلوص بالا طبق مقادیر توصیه‌شده برای افراد خطری ندارد. آنها مقدار مجاز مصرف استویا را ۴ میلی‌گرم به ازای هر کیلوگرم وزن فرد در روز مشخص کرده‌اند. به‌عبارتی یک فرد ۷۰ کیلوگرمی می‌تواند روزانه ۲۸۰ میلی‌گرم عصاره‌ی استویا مصرف کند.
برگهای این گیاه به طرز اعجاز آمیزی شیرین هستند.
بصورتی که اگر یک برگ از آنرا داخل دهان بگذارید، شیرینی آن کاملا محسوس و قوی است.
دانشمندان پس از مقایسه شیرینی این گیاه با شیرینی شکر، به یک نتیجه اعجاب انگیز رسیدند:
این گیاه با وجود آنکه بسیار شیرین تر از شکر است، قند خون را بالا نمی برد.
با این کشف، تولید استویا به سرعت در دنیا توسعه یافت. چرا که بهترین گیاهی بود که می توانست برای شیرین کردن خوردنی های بیماران دیابتی به کار رود.
نکته
طبق اعلام FDA حد مجاز مصرف روزانه استویوزید (قند موجود در استویا) برابر با ۴ میلی گرم بر هر کیلوگرم وزن بدن در هر روز است.
با این احتساب، یک فرد با وزن ۷۵ کیلوگرم، روزانه تا حدود سه میلی لیتر استویا مایع ۱% را بدون هیچگونه نگرانی استفاده کند.
اما توصیه ما این است که جهت اطمینان بیشتر در هر روز حداکثر ۱ میلی لیتر مصرف شود.
چرا که این گیاه علاوه بر کاهش قند خون، باعث کاهش خفیف در فشار خون هم می شود.
لذا اگر بیش از حد از عصاره استویا مایع مصرف شود، ممکن است باعث افت فشار خون شود.
